صاحبان کسب و کارها و فعالین اقتصادی و سرمایه‌‌‌گذاران همواره در حال رصد وضعیت اقتصادی شرکت ها و ارزیابی عملکرد مالی و سنجش ارزش آنها هستند.
از ابزارهای بسیار مهم و کلیدی که به این ارزیابی ها کمک می کنند و به نوعی، دیدگاهی جامع درباره ارزش اقتصادی شرکت ها به سرمایه‌‌‌گذاران ارائه می دهند، انواع صورت های مالی حسابداری هستند. انواع صورت های مالی حسابداری درحقیقت دربردارنده‌ی گزارش فعالیت هایی هستند که یک شرکت در بازه های زمانی یا مقاطع زمانی مختلف انجام داده است و در قالب اسناد دوره ای ارائه می شوند. در این مقاله، باهم همراه می شویم تا انواع صورت های مالی حسابداری را بشناسیم و نکات مهم تهیه این اسناد را بررسی کنیم. مهم ترین مواردی که در ادامه به آنها می پردازیم، عبارتند از:
انواع صورت های مالی حسابداری، شکل و چارچوب مختص به خود را دارند و برای تدوین آنها می بایست استانداردهای مرتبط و اصول ویژه حسابداری صورت های مالی در نظر گرفته شود که به آنها «اصول پذیرفته‌شده حسابداری» گفته می شود. این اصول به حسابداران و حسابرسان کمک می کند تا گزارش های نهایی که از وضعیت اقتصادی شرکت ارائه می دهند، دقیق و کامل باشد.
در نخستین گام، به این پرسش پاسخ می دهیم که صورت مالی چیست؟
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
تعریف صورت مالی به زبان ساده
انواع صورت های مالی حسابداری، اسنادی هستند که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های مختلف شرکت در آنها ثبت می شود. این اسناد که به صورت لیستی از اطلاعات جمع آوری شده در خصوص عملکرد مالی، وضعیت مالی و انعطاف پذیری مالی شرکت ها ساماندهی می شوند، از اصلی ترین اسناد برای تصمیمات فعالان اقتصادی به شمار می روند.
تحلیل و بررسی انواع صورت های مالی حسابداری به مدیران، سرمایه گذاران و دیگر ذی نفعان شرکت کمک می کند تا با رصد وضعیت مالی حال حاضر شرکت و مقایسه آن با گذشته یا مقایسه آن با سایر شرکت های گروه مشابه، تصمیم‌گیری های بهتری در خصوص آینده سرمایه گذاری خود در شرکت های سهامی یا بنگاه های اقتصادی داشته باشند.
صورت های مالی به صورت دوره ای و در قالب گزارش های سالیانه و فصلی ارائه می شوند. اکنون در ادامه، هدف از تهیه این اسناد را بررسی می کنیم.
چرا تهیه صورت مالی لازم است؟
در ادامه بد نیست کمی به فلسفه و هدف تهیه انواع صورت های مالی حسابداری بپردازیم. آنچه که در تدوین و تهیه صورت های مالی به صورت یک هدف مورد بحث است، ارائه اطلاعاتی از وضعیت مالی، عملکرد مالی و منعطف بودن واحد تجاری به صورتی خلاصه و طبقه بندی شده است (یکی از اصول مهم حسابداری طبقه بندی اطلاعات مالی است) و اما این گزارشات و صورت های مالی باید به گونه ای باشند که برای استفاده کنندگان نهایی این اطلاعات، سودمند باشد تا بتوانند تصمیمات مرتبط را به درستی بگیرند.
به زبان ساده تر کاری که در اصل تهیه صورت مالی برای ما انجام می دهد، این است که آنها به شما پول را نشان می دهند، اینکه پول یک شرکت از کجا آمده است، در چه محلی خرج شده است و الان کجاست.
انواع صورت های مالی حسابداری اساسی در مجموع 4 مورد هستند که عبارتند از:
ترازنامه نشان می دهد که در یک زمان معین یک واحد تجاری چه چیزهایی را مالک است یا چه مقدار بدهی دارد. صورت مالی اساسی سود و زیان به ما نشان می دهد چطور و چه مقدار پول در یک دوره زمانی در واحد اقتصادی بدست آمده و خرج شده است.
صورت مالی جریان وجه نقد نشان دهنده تبادل و مبادله پول بین یک شرکت و جهان خارج نیز در یک دوره مالی است. چهارمین صورت مالی اساسی صورت سود و زیان جامع محسوب می شود که نشان دهنده تغییرات در منافع صاحبان سرمایه در یک دوره زمانی است.
4 صورت مالی اساسی و اصلی در حسابداری
همانطور ک گفتیم، صورت های مالی انواع مختلفی دارند که چهار مورد از آنها، اصلی ترین و اساسی ترین صورت های مالی محسوب می شوند و کاربرد بیشتری دارند. این گزارش ها به واسطه کاربرد بیشتر، مخاطبان بیشتری را نیز خواهند داشت. چهار صورت مالی اصلی عبارتند از:
این اسناد درحقیقت نتایج مالی و جریان نقدی یک کسب و کار را در شکل های مختلف ارائه می دهند. نکته قابل ذکر در این میان، این است که یک صورت مالی به‌تنهایی نمی تواند نشانگر نمای کلی وضعیت مالی یک کسب و کار باشد؛ بلکه اطلاعات موجود در صورت های مالی مختلف می بایست در کنار یکدیگر در نظر گرفته شوند، تا شناخت دقیق و جامعی از وضعیت سلامت مالی یک شرکت به دست آید.
انواع صورت های مالی حسابداری در سراسر جهان بر اساس استانداردهایی تنظیم می شود که سازمان بین‌المللی FASB تهیه و تنظیم می کند؛ برخی از این استانداردها در ایران نیز کاربرد دارند و برخی دیگر از استانداردها توسط سازمان‌‌‌های داخلی در نظر گرفته شده اند. به طور مثال در سال ۱۳۹۸، صورت مالی جدیدی با عنوان «صورت مالی تغییرات در حقوق مالکانه» به جمع صورت های مالی اضافه شد. با ارائه این صورت مالی، شرکت ها دیگر مجبور نیستند گردش سود و زیان انباشته را که از زیرمجموعه های صورت مالی سود و زیان است، ارائه دهند.
در ادامه به ارائه توضیحات مفصل در خصوص انواع صورت های مالی حسابداری اصلی می پردازیم.
ترازنامه چیست و چه اطلاعاتی باید در آن ثبت شود؟
تنظیم یک ترازنامه از محتویات صورت های مالی مؤسسات است. ترازنامه به همراه یادداشت های توضیحی مربوط، اطلاعاتی در مورد وضعیت مالی واحد تجاری مشتمل بر دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سرمایه ارائه می کند و رابطه بین عناصر مزبور را در یک مقطع معین زمانی نشان می دهد. ترازنامه، ساختار منابع واحد تجاری (طبقات عمده دارایی ها و مبالغ آنها) و ساختار مالی آن (طبقات عمده بدهی ها و حقوق صاحبان سرمایه و مبالغ آنها) را نشان می دهد. درواقع ترازنامه صورتی است که اطلاعات مربوط به گزارش دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام مؤسسه را در پایان هر دوره مالی فراهم می کند.
اجزای صورت مالی اساسی ترازنامه و گزارش حسابداری شامل این عناصر است: دارایی، بدهی سرمایه و حقوق صاحبان سهام.
مبنای تهیه ترازنامه معادله حسابداری زیر است:
بدهی ها + حقوق صاحبان سهام = دارایی ها
اجزای صورت مالی ترازنامه دارایی ها به دو شکل دارایی ثابت و دارایی جاری در سمت راست ثبت می شوند. بدهی ها نیز در سمت چپ ترازنامه ثبت می شوند و برای شرکت جز دارایی به حساب می آیند. دارایی های جاری شامل موجودی نقد، بدهکاران، اسناد دریافتنی کوتاه مدت، ملزومات و موجودی کالا و…می شود.
سمت چپ معادله مربوط به منابع اقتصادی است که تحت کنترل شرکت قرار دارند و درآمدهای بالقوه آتی حاصل از فعالیت های عملیاتی، ارزش این منابع یا دارایی ها را نشان می دهند. طرف راست معادله منابع مالی را معرفی می کند. بدهی ها، وجوه به‌دست آمده از بستانکاران هستند که نشان دهنده تعهدات یک شرکت یا ادعای بستانکاران نسبت به دارایی های شرکت است.
بدهکاران با وجود چک و یا اسناد پرداختنی موجب افزایش دارایی شرکت می گردند. علاوه بر آن بدهی های شرکت نیز در ترازنامه ثبت می شود. یک شرکت همواره به سهامداران و سرمایه گذاران بدهکار است و به همین علت در قسمت بدهی های ترازنامه در سمت چپ ثبت می شوند.
طبقات زیر حداقل اقلامی است که باید در ترازنامه صورت مالی شرکت (در صورت وجود) ارائه گردد:
اقلام مهم ترازنامه عبارتند از:
دارایی ها: منابعی که درنتیجه مبادلات گذشته به کنترل شرکت درآمده اند و انتظار می رود که در آینده منافع اقتصادی ایجاد کنند.
بدهی ها: تعهداتی هستند که درگذشته ایجاد شده اند و انتظار می رود که در آینده باعث خروج وجه نقد یا کاهش منابع اقتصادی شرکت گردند.
حقوق صاحبان سهام: تفاوت بین دارایی ها و بدهی ها هست. تحلیل گران گاهی از حقوق صاحبان سهام به عنوان خالص دارایی ها یاد می کنند. نام دیگر حقوق صاحبان سهام، حقوق مالکانه هست.
چه اطلاعاتی باید در صورت سود و زیان ثبت شود؟
دومین نوع از انواع صورت های مالی حسابداری، صورت سود و زیان است. صورت سود و زیان، یک گزارش از عملکرد مالی شرکت یا واحد تولیدی در یک بازه زمانی است. نکته مهمی که در صورت های سود و زیان وجود دارد این است که سنجش عملکرد نه در مقطع زمانی مشخص، بلکه در یک بازه زمانی (به‌عنوان مثال سه ماه، شش ماه یا یک سال) صورت می گیرد. بنابراین، در این بازه هر فعالیتی که به عملیات شرکت و سودآوری آن مربوط باشد در صورت سود و زیان می آید.
اقلام مهم صورت سود و زیان، درآمدها و هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی دوره است اما در مواقعی ورود و خروجی های نقدی نیز وجود دارند که ربطی به عملیات دوره ای شرکت ندارد و مستقیما حقوق صاحبان سهام را تحت تاثیر قرار می دهد. اینگونه اقلام در صورت سود و زیان جامع آورد‌ه می شود.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
گزارش صورت مالی سود و زیان به دو روش تنظیم می شود که به شرح زیر است:
روش تک مرحله ای: در این روش ابتدا به درآمدها توجه می کنیم سپس به هزینه ها. در نهایت از تفاضل آنها سود یا زیان قبل از کسر مالیات به دست می آید.
روش دو مرحله ای: در این روش ابتدا به درآمدها و هزینه های عملیاتی اشاره می کنیم سپس از تفاضل آنها، سود یا زیان به دست می آید. در مرحله بعد همین عمل را با درآمدها و هزینه های غیرعملیاتی انجام می دهیم که در نتیجه به سود و زیان قبل از کسر مالیات می رسیم.
در تهیه صورت مالی سود و زیان باید به چند نکته اساسی دقت کرد:
این صورت مالی به طور خلاصه شامل پارامترهای زیر است:
هدف از تهیه صورت جریان وجوه نقد
به طور کلی، شرکت ها می توانند به دو روش درآمدها و هزینه های خود را شناسایی کنند. در واقع، مبنای حسابداری شرکت ها می تواند به دو صورت نقدی یا تعهدی باشد. مبنای حسابداری نقدی به این صورت است که شناسایی درآمد به محض ورود وجه نقد و شناسایی هزینه نیز به محض خروج وجه نقد صورت می گیرد، اما مبنای تعهدی اینگونه نیست و شناسایی درآمد یا هزینه، متکی به ورود و خروج وجه نقد نیست بلکه تکمیل فرآیند فروش یا ارائه خدمت (حتی اگر منجر به ورود وجه نقد نشود) شناسایی درآمد است و هزینه نیز زمانی شناسایی می شود که ایجاد یا تحمل شده باشند (صرف نظر از پرداخت یا عدم پرداخت).
انواع صورت های مالی حسابداری طبق استاندارد جدید، مبنای حسابداری تعهدی را پذیرفته است. در این روش، نمی توان سنجید که شرکت از لحاظ موجودی نقد و توان بازپرداخت بدهی ها در چه وضعیتی قرار داد. بنابراین صورت مالی دیگری برای اندازه گیری آن تعریف شده است که با صورت جریان وجوه نقد شناخته می شود.
در واقع، صورت جریان وجوه نقد گردش نقدینگی در طول یک دوره زمانی را اندازه‌گیری می کند. این گزارش، اطلاعات مفیدی در مورد جریان نقد ورودی و خروجی از شرکت تحت فرآیندهای عملیاتی، تامین مالی و سرمایه گذاری در اختیار دیگران قرار می دهد.
با بررسی صورت جریان وجوه نقد، نتایج زیر به دست می آید:
انواع صورت های مالی تلفیقی، شامل هر سه صورت های مالی یعنی ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد هستند.
صورت سود و زیان جامع چیست؟
همانطور که گفته شد، درآمدها و هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی شرکت به صورت سود و زیان وارد می شوند، اما درآمدها و هزینه هایی نیز وجود دارند که نمی توان آنها را تحت عنوان سود و زیان دوره در گزارش های مالی وارد کرد. به عنوان مثال تعدیلات سنواتی، برداشت سهامدار یا توزیع سود تقسیمی میان سهامداران را نمی توان هزینه عملیاتی در نظر داشت، بلکه یک کاهش است که به سرمایه و حقوق صاحبان سهام شرکت مربوط می باشد. اینگونه اقلام در صورت سود و زیان جامع وارد می شود.
نکته هایی که در تهیه صورت های مالی باید بدانید
نکته با اهمیت این است که تهیه انواع صورت های مالی حسابداری به تنهایی نمی تواند بیانگر موقعیت مالی شرکت باشد. انواع صورت های مالی حسابداری آن‌گونه که اغلب تصور می شود پیچیده نیستند، لازم است که به خوبی بدانیم چگونه باید آنها را درک و تجزیه تحلیل کنیم و از انواع صورت های مالی در راستای تصمیم‌گیری های مدیریتی، به ویژه در زمینه مسائل مالی استفاده کنیم.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
ضرورت تهیه یادداشت های توضیحی در کنار صورت های مالی
انواع صورت های مالی حسابداری تنها برای گزارش وضعیت حسابداری شرکت یا سازمان تهیه نمی شوند. صورت های مالی زمانی ارزش دارند که باعث بهبود در تصمیم گیری های مالی شوند. بنابراین باید تجزیه و تحلیل صورت های مالی هم در کنار تهیه و ارائه آن انجام شود. تجزیه و تحلیل دقیق صورت مالی اساسی باید شامل کارهای زیر باشد:
با وجود اینکه تمام گام های تهیه و ارائه صورت های مالی مشخص است، اما گاهی نیاز است تا با نوشتن یادداشت، توضیحات بیشتری را ارائه کرد. یادداشت های همراه که حسابدار هنگام تهیه صورت مالی ضمیمه می کند، به مدیر حسابداری، مدیر شرکت، هیئت مدیره و حسابرسان خارج از سازمان کمک می کند تا جزئیات بیشتری از صورت مالی بفهمند. همچنین خود حسابدار هم می تواند از یادداشت های همراه صورت مالی برای درک بیشتر وضعیت مالی هنگام تهیه صورت کمک بگیرد.
به پایان این مطلب رسیدیم! همان طور که گفتیم، از ابزارهای بسیار مهم و کلیدی که به این ارزیابی ها کمک می کنند و به نوعی، دیدگاهی جامع درباره ارزش اقتصادی شرکت ها به سرمایه‌‌‌گذاران ارائه می دهند، انواع صورت های مالی حسابداری هستند.
انواع صورت های مالی حسابداری، اسنادی هستند که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های مختلف شرکت در آنها ثبت می شود. صورت های مالی انواع مختلفی دارند که چهار مورد از آنها، اصلی ترین و اساسی ترین صورت های مالی محسوب می شوند و کاربرد بیشتری دارند. چهار صورت مالی اصلی عبارتند از:
سپس، جداگانه هریک از این موارد را شرح دادیم و هدف از تهیه آنها و اطلاعات لازم برای درج در آنها را بازگو کردیم. در پایان، به ضرورت تهیه یادداشت های توضیحی در کنار صورت های مالی پرداختیم تا بتوانیم به صورت جامع تر و دقیق تر، فعالیت یک کسب و کار را بررسی کنیم.
2020-2022 All Rights Reserved ©
جهت دریافت راهنمایی و مشاوره خرید نرم افزار حسابداری چرتکه شماره تماس خود را وارد کنید تا کارشناسان ما در سریع‌ترین زمان با شما تماس بگیرند 🙂
