چک، یک ابزار پرداخت بسیار رایج در معاملات تجاری و غیر تجاری است که به واسطه رواج و گسترش روز افزون خود، افراد زیادی را درگیر خود نموده است. آشنایی با ابعاد حقوقی صدور و استفاده از چک، برای هر شخصی که از آن را استفاده می کند، برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و بانکی ای که ممکن است ایجاد کند، ضروری است. اهمیت چک ها در دنیای امروزی به قدری زیاد است که اکثر افراد از یک نرم افزار حسابداری برای ثبت و مدیریت چک ها استفاده می کنند؛ زیرا قیمت نرم افزار حسابداری در برابر عواقب برگشت خوردن چک بسیار ناچیز است!
در این مقاله، می توانید پاسخ انواع سوالات خود را در ارتباط با چک برگشتی و مقررات جدیدی که در قانون جدید چک آورده شده است، پیدا کنید. برای آشنایی با صفر تا صد قانون جدید صدور چک با ما همراه باشید. مهم ترین مواردی که در ادامه به آنها می پردازیم، عبارتند از:
در ابتدا باید گفت که چک، یک ابزار پرداخت معتبر است که انتقال و جا به جایی پول را به زمان دیگری موکول می کند. در واقع چک یک سند لازم الاجرا است که صادر کننده اش به موجب آن به بانکی که در آن حساب جاری دارد، دستور می دهد هنگام ارائه چک توسط دارنده در موعد مقرر به میزان مبلغی که بر روی آن درج شده به او پول پرداخت کند. چک فقط در قالب فرمی که بانک آن را معین می کند قابل صدور است و برای آنکه معتبر شمرده شود، حتما نیازمند امضای صادر کننده است.
پیش از اینکه اقدام به دریافت دسته چک صیادی کنید، بهتر است با آخرین قوانین صدور چک آشنا شوید! با ما همراه باشید.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
قانون جدید صدور چک 1403
مواد و تبصره های قانون صدور چک 1403 به شرح زیر هستند:
ماده ۱ (الحاقی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – انواع چک عبارت است از:
ماده ۲ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – طبق قانون جدید صدور چک، چک‌های صادر عهده بانک‌هایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا می‌شوند همچنین شعب آنها در خارج از کشور در حکم اسناد لازم الاجراء است و دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن بعلت نبودن محل و یا بهر علت دیگری که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد، می‌تواند طبق قوانین و آئیننامه‌های مربوط باجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقیمانده آن را از‌صادرکننده وصول نماید. برای صدور اجرائیه دارنده چک باید عین چک و گواهینامه مذکور در ماده ۳ و یا گواهینامه مندرج در ماده ۴ را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم نماید.
اجرای ثبت در صورتی دستور اجرا صادر میکند که مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک از طرف بانک گواهی شده باشد.
دارنده چک اعم است از کسی که چک در وجه او صادر گردیده یا بنام او پشت نویسی شده یا حامل چک (در مورد چک‌های در وجه حامل) یا قائم مقام قانونی آنان.
ماده ۳ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک بعللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید.
هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
ماده ۳ مکرر (الحاقی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – چک فقط در تاریخ مندرج در آن یا پس از تاریخ مذکور قابل وصول از بانک خواهد بود.
ماده ۴ (اصلاحی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – بر اساس قانون جدید صدور چک، هرگاه وجه چک به علتی از علل مندرج در ماده (۳) پرداخت نگردد، بانک مکلف است بنا بر درخواست دارنده چک فوراً غیرقابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید. به گواهینامه فاقد کد رهگیری و فاقد مهر شخص حقوقی در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی‌شود.
در برگ مزبور باید مطابقت یا عدم مطابقت امضای صادر کننده با نمونه امضای موجود در بانک (در حدود عرف بانکداری) از طرف بانک گواهی شود. بانک مکلف است به منظور اطلاع صادرکننده چک، فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال دارد. در برگ مزبور باید نام و نام خانوادگی و نشانی کامل دارنده چک نیز قید گردد.
ماده ۵ (اصلاحی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت شده در پشت چک، آن را به بانک تسلیم نماید. بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده چک فوراً کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای با مشخصات مذکور در ماده قبل، آن را به متقاضی تحویل دهد. به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی‌شود.
چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده، بی محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین اصل چک میشود. در مورد این ماده نیز بانک مکلف است اعلامیه مذکور در ماده قبل را برای صاحب حساب ارسال نماید.
ماده ۵ مکرر (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – براساس قانون جدید صدور چک، بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت بیست و چهار ساعت کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا هنگام رفع سوء اثر از چک، اقدامات زیر را نسبت به صاحب حساب اعمال نمایند:
الف) عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید.
ب) مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی.
ج) عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه‌های ارزی یا ریالی.
د) عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.
تبصره ۱ (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – چنانچه اعمال محدودیت‌های مذکور در بند‌های (الف)، (ج) و (د) در خصوص بنگاه‌های اقتصادی با توجه به شرایط، اوضاع و احوال اقتصادی موجب اخلال در امنیت اقتصادی استان مربوط شود، به تشخیص شورای تامین استان موارد مذکور به مدت یک سال به حالت تعلیق در میآید. آیین نامه اجرائی این تبصره با در نظر گرفتن معیار‌هایی مانند میزان تولید و صادرات بنگاه و تعداد افراد شاغل در آن ظرف مدت سه ماه از لازم الاجراء شدن این قانون به پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شود، اقدامات موضوع این ماده علاوه بر صاحب حساب، در مورد وکیل یا نماینده نیز اعمال میشود. مگر اینکه در مرجع قضائی صالح اثبات نماید عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است. بانک‌ها مکلفند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت، در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فوراً و به صورت برخط از چک رفع سوء اثر شود:
الف) واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محالٌ علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.
ب) ارائه لاشه چک به بانک محال ٌعلیه.
ج) ارائه رضایت نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک.
د ) ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذیصلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک.
ه) ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک.
و) سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری در خصوص چک توسط دارنده.
تبصره ۴ (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – چنانچه صدور گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (۱۴) این قانون و تبصره‌های آن باشد، سوء اثر محسوب نخواهد شد.
تبصره ۵ (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – بانک یا موسسه اعتباری حسب مورد مسئول جبران خساراتی خواهند بود که از عدم انجام تکالیف مقرر در این ماده و تبصره‌های آن به اشخاص ثالث وارد شده است.
ماده ۶ (اصلاحی ۲۹ˏ۰۱ˏ۱۴۰۰) – بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، حسب مورد نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده (۵) «قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها مصوب ۵ /۴ /۱۳۸۶» یا رتبه بندی اعتباری از موسسات موضوع بند (۲۱) ماده (۱) «قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱ /۹ /۱۳۸۴» اقدام نموده و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شناسه یکتا اختصاص می‌دهد. ضوابط این ماده از جمله شرایط دریافت دسته چک، نحوه محاسبه سقف اعتبار و موارد مندرج در برگه چک مانند هویت صاحب حساب مطابق دستورالعملی است که ظرف مدت یک سال پس از لازم الاجراء شدن این قانون توسط بانک مرکزی تهیه میشود و به تصویب شورای پول و اعتبار می‌رسد.
ماده ۷ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – بر اساس قانون جدید صدور چک، هر کس مرتکب بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:
الف) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده (۰۰۰، ۰۰۰، ۱۰) ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
ب) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون (۰۰۰، ۰۰۰، ۱۰) ریال تا پنجاه میلیون (۰۰۰، ۰۰۰، ۵۰) ریال باشد از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون (۰۰۰، ۰۰۰، ۵۰) ریال بیشتر باشد، به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادرکننده چک اقدام به اصدار چک‌های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.
تبصره (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – این مجازات‌ها شامل مواردی که ثابت شود چک‌های بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده، نمی‌باشد.
ماده ۸ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – چک‌هایی که در ایران عهده بانک‌های واقع در خارج کشور صادر شده و منتهی به گواهی عدم پرداخت شده باشند از لحاظ کیفری مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
ماده ۹ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – در صورتی که صادرکننده چک قبل از تاریخ شکایت کیفری وجه چک را نقداً به دارنده آن پرداخته یا با موافقت شاکی خصوصی ترتیبی‌برای پرداخت آن داده باشد، یا موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه فراهم نماید قابل تعقیب کیفری نیست.
در مورد اخیر بانک مذکور مکلف است تا میزان وجه چک حساب صادرکننده را مسدود نماید و بمحض مراجعه دارنده و تسلیم چک وجه آن را بپردازد.
ماده ۱۰ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک نماید عمل وی در حکم صدور چک بی محل خواهد بود و به حداکثر مجازات مندرج در ماده ۷ محکوم خواهد شد و مجازات تعیین شده غیر قابل تعلیق است.
ماده ۱۱ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – جرایم مذکور در این قانون بدون شکایت دارنده چک قابل تعقیب نیست و در صورتی که دارنده چک تا شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند یا ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت ننماید دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت.
منظور از دارنده چک در این ماده شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است برای تشخیص اینکه چه کسی اولین بار برای وصول‌وجه چک به بانک مراجعه کرده است بانک‌ها مکلفند به محض مراجعه دارنده چک هویت کامل و دقیق او را در پشت چک با ذکر تاریخ قید نمایند.
کسی که چک پس از برگشت از بانک بوی منتقل گردیده حق شکایت کیفری نخواهد داشت مگر آنکه انتقال قهری باشد.
در صورتی که دارنده چک بخواهد چک را به وسیله شخص دیگری به نمایندگی از طرف خود وصول کند و حق شکایت کیفری او در صورت بی‌محل بودن چک‌محفوظ باشد، باید هویت و نشانی خود را با تصریح نمایندگی شخص مذکور در ظهر چک قید نماید و در این صورت بانک اعلامیه مذکور در ماده ۳ و ۴ را بنام صاحب چک صادر میکند و حق شکایت کیفری او محفوظ خواهد بود.
تبصره – هرگاه بعد از شکایت کیفری شاکی چک را به دیگری انتقال دهد یا حقوق خود را نسبت به چک به هر نحو به دیگری واگذار نماید تعقیب کیفری موقوف خواهد شد.
ماده ۱۲ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – طبق قانون جدید صدور چک، هرگاه قبل از صدور حکم قطعی شاکی گذشت نماید و یا اینکه متهم وجه چک و خسارات تأخیر تأدیه را نقداً به دارنده آن پرداخت کند، یا موجبات پرداخت وجه چک و خسارات مذکور (از تاریخ ارائه چک به بانک) را فراهم کند یا در صندوق دادگستری یا اجراء ثبت تودیع نماید مرجع رسیدگی قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد کرد.
صدور قرار موقوفی تعقیب در دادگاه کیفری مانع از آن نیست که آن دادگاه نسبت ب سایر خسارات مورد مطالبه رسیدگی و حکم صادر کند.
هرگاه پس از صدور حکم قطعی شاکی گذشت کند و یا اینکه محکوم علیه بترتیب فوق موجبات پرداخت وجه چک و خسارت تأخیر تأدیه و سایر‌خسارات مندرج در حکم را فراهم نماید اجرای حکم موقوف میشود و محکوم علیه فقط ملزم به پرداخت مبلغی معادل یک سوم جزای نقدی مقرر در‌حکم خواهد بود که به دستور دادستان بنفع دولت وصول خواهد شد.
ماده ۱۳ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست:
الف) در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد.
ب) هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
ج) چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
د) هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
هـ) در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
ماده ۱۴ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به این که چک مفقود یا سرقت یا جعل شده و یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده می‌تواند کتباً دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد بانک پس از احراز هویت دستور دهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام شده صادر و تسلیم می‌نماید. دارنده چک می‌تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند و هرگاه خلاف ادعایی که موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد دستوردهنده علاوه بر مجازات مقرر در ماده ۷ این قانون به پرداخت کلیه خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد.
تبصره ۱ (اصلاحی ۱۴ˏ۱۰ˏ۱۳۷۶) – ذینفع در مورد این ماده کسی است که چک به نام او صادر یا ظهرنویسی شده یا چک به او واگذار گردیده باشد (یا چک در وجه حامل به او واگذار گردیده). در موردی که دستور عدم پرداخت مطابق این ماده صادر میشود بانک مکلف است وجه چک را تا تعیین تکلیف آن در مرجع رسیدگی یا انصراف دستور دهنده در حساب مسدودی نگهداری نماید.
ماده ۱۵ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – دارنده چک می‌تواند وجه چک و ضرر و زیان خود را در دادگاه کیفری مرجع رسیدگی مطالبه نماید.
ماده ۱۶ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – رسیدگی به کلیه شکایات و دعاوی جزائی و حقوقی مربوط به چک در دادسرا و دادگاه تا خاتمه دادرسی، فوری و خارج از نوبت بعمل خواهد آمد.
ماده ۱۷ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – وجود چک در دست صادرکننده دلیل پرداخت وجه آن و انصراف شاکی از شکایت است مگر اینکه خلاف این امر ثابت گردد.
ماده ۱۸ مرجع رسیدگی کننده جرائم مربوط به چک بلامحل، از متهمان در صورت توجه اتهام طبق ضوابط مقرر در ماده (۱۳۴) قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور کیفری) – مصوب ۲۸/۶/۱۳۷۸ کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی – حسب مورد یکی از قرار‌های تامین کفالت یا وثیقه (اعم از وجه نقد یا ضمانتنامه بانکی یا مال منقول و غیرمنقول) اخذ می‌نماید.
ماده ۱۸ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – در صورتی که وجه چک در بانک تأمین نشده باشد مرجع رسیدگی مکلف است وجه الضمان نقدی یا ضمانتنامه بانکی (که تا تعیین تکلیف نهایی معتبر باشد) معادل وجه چک یا قسمتی از آن که مورد شکایت واقع شده از متهم اخذ نماید. هر گاه صادرکننده چک متعدد باشند مرجع تعقیب می‌تواند مبلغ وجه الضمان یا ضمانت نامه بانکی را به میزان مسئولیت هر یک از آنان و در صورت معلوم نبودن میزان مسئولیت به طور تساوی تقسیم نماید. در صورتی که یکی از متهمین معادل تمام مبلغ چک وجه الضمان یا ضمانت نامه بانکی داده باشد از بقیه متهمین تامین متناسب اخذ خواهد شد. در موارد مذکور در ماده ۱۴ نیز حسب مورد در صورتی که وجه چک در بانک تأمین نشده باشد تا زمانی که دلایل و قرائن موجهی بر صحت ادعای صادرکننده چک یا ذینفع به دست نیامده مرجع رسیدگی تأمین فوق را اخذ خواهد کرد. همچنین در صورتی که متهم برای پرداخت وجه چک درخواست مهلت نماید مرجع رسیدگی در صورت اقتضاء می‌تواند با اخذ تأمین مناسب دیگر تا یک ماه به او مهلت دهد. در این صورت اگر متهم ظرف مهلت مقرر وجه چک را نپردازد تأمین مزبور به وجه الضمان تبدیل خواهد شد.
تبصره (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – در صورتی که وجه الضمان یا ضمانت نامه مذکور در این ماده تودیع شده باشد تأمین خواسته از اموال متهم جایز نیست. در این صورت ضرر و زیان مدعی خصوصی از محل وجه الضمان یا ضمانت نامه باید پرداخت گردد.
تبصره ۲ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – مرجع رسیدگی مکلف است در برگ احضار متهم مشخصات چک و هویت شاکی را قید نماید و فاصله بین تاریخ ابلاغ احضاریه موعد‌مقرر برای حضور متهم باید تکرار پنج روز باشد در صورتی که متهم قبل از موعد مذکور به ترتیب مذکور در ماده ۸ عمل نماید تعقیب کیفری او موقوف‌خواهد شد.
ماده ۱۹ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخصی حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادرکننده چک و‌صاحب حساب متضامناً مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجرائیه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو صادر میشود بعلاوه امضاء‌کننده‌چک طبق مقررات این قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند بعمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول خواهد بود.
ماده ۲۰ (اصلاحی ۱۱ˏ۰۸ˏ۱۳۷۲) – مسئولیت مدنی پشت‌نویسان چک طبق قوانین و مقررات مربوط کماکان به قوت خود باقی است.
ماده ۲۱ (اصلاحی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – بانک‌ها مکلفند کلیه حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک بی محل صادر کرده و تعقیب آنها منتهی به صدور کیفرخواست شده باشد بسته و تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز ننمایند.
تبصره ۱ (اصلاحی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – بانک مرکزی مکلف است با تجمیع اطلاعات گواهینامه‌های عدم پرداخت و آرای قطعی محاکم درباره چک در سامانه یکپارچه خود، امکان دسترسی برخط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را به سوابق صدور و پرداخت چک و همچنین امکان استعلام گواهینامه‌های عدم پرداخت را برای مراجع قضائی و ثبتی از طریق شبکه ملی عدالت ایجاد نماید. قوه قضائیه نیز مکلف است امکان دسترسی برخط بانک مرکزی به احکام ورشکستگی، اعسار از پرداخت محکومٌ به و همچنین آرای قطعی صادر شده درباره چک‌های برگشتی و دعاوی مطروحه طبق ماده (۱۴) این قانون به همراه گواهینامه عدم پرداخت مربوط را از طریق سامانه سجل محکومیت‌های مالی فراهم نماید.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
ماده ۲۱ مکرر (الحاقی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – بر اساس قانون جدید صدور چک، بانک مرکزی مکلف است ظرف مدت دو سال پس از لازم الاجراء شدن این قانون در مورد اشخاص ورشکسته، معسر از پرداخت محکوم به یا دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از دریافت دسته چک و صدور چک جدید در سامانه صیاد و استفاده از چک موردی جلوگیری کرده و همچنین امکان استعلام آخرین وضعیت صادرکننده چک شامل سقف اعتبار مجاز، سابقه چک برگشتی در سه سال اخیر و میزان تعهدات چک‌های تسویه نشده را صرفاً برای کسانی که قصد دریافت چک را دارند، فراهم نماید. سامانه مذکور به نحوی خواهد بود که صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادرکننده بوده و امکان انتقال چک به شخص دیگر توسط دارنده تا قبل از تسویه آن، با ثبت هویت شخص جدید برای همان شناسه یکتای چک امکان پذیر باشد. مبلغ چک نباید از اختلاف سقف اعتبار مجاز و تعهدات چک‌های تسویه نشده بیشتر باشد.
تبصره ۱ (اصلاحی ۲۹ˏ۰۱ˏ۱۴۰۰) – در مورد برگه چک‌هایی که از دسته چک‌های ارائه شده پس از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۹ صادر می‌شوند، تسویه چک صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهائی چک بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند. در این موارد صدور و پشت نویسی چک در وجه حامل ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت نویسی چک خواهد بود. چک‌های صادر شده از دسته چک‌هایی که تاریخ ارائه آن دسته چک‌ها قبل از زمان مذکور در این تبصره باشد، تابع قانون زمان ارائه دسته چک است و بانک‌ها بدون نیاز به ثبت آن چک‌ها در سامانه صیاد نسبت به پرداخت وجه چک اقدام می‌کنند. در کلیه برگه‌های دسته چک‌های ارائه شده پس از تاریخ فوق الذکر باید عبارت (صدور و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است) درج شود.
هنگام دریافت چک، حتما از صادرکننده بخواهید که همان لحظه، چک را در سامانه صیاد ثبت کند و از ثبت صحیح آن استعلام بگیرید. زیرا شکایت از چک ثبت نشده بسیار پیچیده است!
ماده ۲۲ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۶ˏ۱۳۸۲) – در صورتیکه به متهم دسترسی حاصل نشود آخرین نشانی متهم در بانک محال علیه اقامتگاه قانونی او محسوب است و هر گونه ابلاغی‌بنشانی مزبور بعمل میآید هرگاه متهم حسب مورد به نشانی بانکی یا نشانی تعیین شده شناخته نشود یا چنین محلی وجود نداشته باشد گواهی مامور به منزله ابلاغ اوراق تلقی میشود و رسیدگی بدون لزوم احضار متهم وسیله مطبوعات ادامه خواهد یافت.
ماده ۲۳ (اصلاحی ۱۳ˏ۰۸ˏ۱۳۹۷) – طبق قانون جدید صدور چک، دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید.
الف) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
ب) در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
ج) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (۱۴) این قانون و تبصره‌های آن صادر نشده باشد.
صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت حسب درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، اجرائیه را طبق «قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۲۳ /۳ /۱۳۹۴» به مورد اجراء گذاشته و نسبت به استیفای مبالغ مذکور اقدام می‌نماید.
اگر صادرکننده یا قائم مقام قانونی او دعاوی مانند مشروط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل چک از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا دیگر جرائم در مراجع قضائی اقامه کند، اقامه دعوی مانع از جریان عملیات اجرائی نخواهد شد؛ مگر در مواردی که مرجع قضائی ظن قوی پیدا کند یا از اجرای سند مذکور ضرر جبران ناپذیر وارد شود که در این صورت با اخذ تامین مناسب، قرار توقف عملیات اجرایی صادر می‌نماید. در صورتی که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک بوده و مرجع قضائی دلایل ارائه شده را قابل قبول بداند، توقف عملیات اجرائی بدون اخذ تامین صادر خواهد شد. به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی میشود.
ماده ۲۴ (اصلاحی ۲۹ˏ۰۱ˏ۱۴۰۰) – چک تضمین شده تابع احکام ذیل است:
برای اطمینان از خوش حسابی صادر کننده چک، پیشنهاد می شود که حتما از یکی از روش های استعلام چک صیادی با کد ملی یا استعلام از طریق پیامک استفاده کنید.
ماده ۲۵ (الحاقی ۲۹ˏ۰۱ˏ۱۴۰۰) – در صورت تخلف از هر یک از تکالیف مقرر در این قانون برای بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری اعم از دولتی و غیردولتی، کارمند خاطی و مسئول شعبه مربوط حسب مورد با توجه به شرایط، امکانات، دفعات و مراتب به مجازات‌های مقرر در ماده (۹) «قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۷ /۹ /۱۳۷۲» محکوم می‌شوند که رسیدگی به این تخلفات در صلاحیت بانک مرکزی است.
موارد فوق، ماده ها و تبصره های قانون جدید صدور چک 1403 هستند. اکنون قوانین مربوط به چک برگشتی را بررسی خواهیم کرد.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
وصول سریع تر چک طبق قانون جدید صدور چک
حتما شما هم با چک های صیادی و نحوه دریافت چک صیادی آشنا هستید. زمانی که دارنده چک هستید و برای دریافت وجه چک به بانک مراجعه می‌کنید و صاحب حساب وجه موردنظر را در حساب خود ندارد، راه‌هایی برای برگشت زدن چک خواهید داشت.
اگر صادرکننده چک وجه معادل مبلغ مندرج بر روی چک را نداشته باشد، ولی در حساب او مبلغ کمتری از آن وجود دارد، می‌توانید آن مبلغ را دریافت کنید. سپس نسبت به مابقی وجه، تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت دهید.
همچنین می‌توانید آن مبلغ را نقدی دریافت نکنید و از بانک برای تمام وجه مندرج بر روی چک، گواهی عدم پرداخت تقاضا کنید. در گواهی عدم پرداخت، مشخصات صادرکننده و دارنده چک به همراه وجه آن و کد رهگیری درج خواهد شد.
پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، می‌توانید برای وصول چک از طریق دادگاه یا اداره ثبت اسناد اقدام کنید. همچنین می‌توانید علیه صادرکننده چک با وجود شرایطی شکایت کنید.
اگر قصد دارید علیه صادرکننده اجراییه بگیرید، می‌توانید از طریق دادگستری یا اداره ثبت اسناد اقدام کنید. با صدور اجراییه نمی‌توانید برای دریافت خسارت تأخیر پرداخت وجه چک تقاضا دهید. صرفاً می‌توانید وجه مندرج بر روی چک را مطالبه کنید. اگر علیه صادرکننده چک، اجراییه ثبتی صادر شود، ۱۰ روز به او مهلت داده خواهد شد تا مبلغ چک را به ذینفع بپردازد. اگر در این ۱۰ روز اقدامات لازم را انجام ندهد، یکی از اموال ثبت‌شده او به فروش می‌رسد و مبلغ معادل وجه چک، به دارنده پرداخت خواهد شد.
چنانچه او در یکی از حساب‌های خود، مبلغ معادل وجه چک را داشته باشد، با توجه به سیستم یکپارچه‌سازی بانک مرکزی، مبلغ موردنظر از حساب او کسر و به دارنده چک پرداخت خواهد شد.
اگر دارنده چک علاوه‌بر وجه چک، خسارت تأخیر پرداخت را نیز بخواهد، باید از طریق دادگاه این مورد را پیگیری کند.
موارد فوق برای شرایطی بود که دارنده چک شما هستید و می خواهید چک شخص دیگری را برگشت بزنید. اما اگر صادر کننده چک خودتان باشید، چه خواهد شد؟ اگر چک برگشت خورد چه می شود؟ آیا می توان سابقه برگشت خوردن چک را از کارنامه مالی حذف کرد؟ در ادامه به طور خلاصه به روش های رفع سوء اثر چک می پردازیم.
حذف سابقه سوء اثر چک از کارنامه مالی طبق قانون جدید صدور چک
رفع سو اثر چک، به معنای از بین بردن سابقه برگشت خوردن چک، از کارنامه مالی صادر کننده چک می باشد. برای رفع سو اثر چک برگشتی، یک سری شرایطی وجود دارد و نمی توان به راحتی این کار را انجام داد.
در گذشته، حداکثر انقضاء سوء اثر چک برگشتی ، ۷ سال بود؛ یعنی به مدت ۷ سال اثر چک برگشتی در کارنامه مالی افراد می ماند؛ اما به تازگی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طبق قانون جدید صدور چک، زمان انقضاء را به ۳ سال کاهش داده است.
اما باید بگوییم که اگر فردی هیچ اقدامی برای رفع سوء اثر چک نکند، مدت زمان انقضاء چک همان ۷ سال است. تنها در صورتی مدت زمان انقضاء به مدت ۳ سال کاهش پیدا می کند که فرد برای رفع سوء اثر چک برگشتی اقدامات لازم را انجام دهد.
برای رفع سوء چک بازگشتی نیاز به اقداماتی است :
پرداخت وجه چک، ساده‌ترین روش برای رفع سو اثر چک برگشتی است. در این روش، دارنده چک باید وجه چک را به صادرکننده چک پرداخت کند و پس از پرداخت وجه چک، صادرکننده باید رسید پرداخت وجه را به بانک صادرکننده چک ارائه دهد.
بانک پس از بررسی، اقدام به رفع سو اثر چک میکند.
دارنده چک و صادرکننده چک می‌توانند با توافق یکدیگر، اقدام به رفع سو اثر چک کنند. در این روش، دارنده چک و صادرکننده چک باید توافق‌نامه‌ای را تنظیم کنند که در آن، دارنده چک رضایت خود را از رفع سو اثر چک اعلام کند.
توافق‌نامه باید به امضای دارنده چک و صادرکننده چک برسد. پس از امضای توافق‌نامه، دارنده چک باید توافق‌نامه را به بانک صادرکننده چک ارائه دهد. بانک پس از بررسی، اقدام به رفع سو اثر چک میکند.
دارنده چک می‌تواند با ارائه مدارک و مستنداتی، ثابت کند که وجه چک را به صادرکننده چک پرداخت کرده است. در این روش، دارنده چک باید مدارکی مانند رسید واریز وجه چک به حساب صادرکننده چک، رسید پرداخت وجه چک به صادرکننده چک به صورت نقدی یا حواله و غیره را به بانک صادرکننده چک ارائه دهد. بانک پس از بررسی مدارک، اقدام به رفع سو اثر چک میکند.
روش مشتری در راستای رفع سوء پیشینه می تواند لاشه چک برگشتی را به بانک ارائه کند تا در این صورت بانک نیز به وی رسید تحویل دهد.
در پاره ای از موارد امکان ارائه لاشه چک برگشتی به بانک وجود ندارد. به این ترتیب که ممکن است لاشه چک برگشتی، ربوده شده باشد و یا بنا به دلایل دیگری همچون سوختگی، گم شدن یا هر دلیل دیگری که وجود داشته باشد.
تحت چنین شرایطی ذی نفع یعنی همان فردی که گواهینامه عدم پرداخت چک به نام وی صادر گردیده است؛ می بایست رضایت خود را در دفترخانه اسناد رسمی اعلام کند تا در این صورت بانک با دریافت رضایت نامه مذکور مراتب را در جهت رفع سوء اثر چک صورت بخشد.
لازم به ذکر است در صورتی که صادرکننده چک، ظرف مدت یک هفته از تاریخ برگشت چک، وجه چک را پرداخت نکند، بانک موظف است حساب جاری وی را تا زمان پرداخت وجه چک مسدود کند.
در صورتی که صادرکننده چک، ظرف مدت یک هفته از تاریخ برگشت چک، وجه چک را پرداخت کند، بانک موظف است ظرف یک روز کاری، حساب جاری وی را رفع مسدودی کند.
ما نرم افزار حسابداری چرتکه هستیم
به پایان این مطلب رسیدیم! همان طور که گفتیم چک یک سند لازم الاجرا است که صادر کننده اش به موجب آن به بانکی که در آن حساب جاری دارد، دستور می دهد هنگام ارائه چک توسط دارنده در موعد مقرر به میزان مبلغی که بر روی آن درج شده به او پول پرداخت کند. قوانین مربوط به صدور چک، دائما درحال تغییر و تحول هستند و اطلاع و پیروی از آنها برای تمام افرادی که با چک سر و کار دارند، لازم و ضروری است.
در این راستا، مواد و تبصره های قانون جدید صدور چک را بررسی کردیم و هرکدام را به طور مفصل شرح دادیم. سپس، به قانون جدید چک برگشتی پرداختیم و راه هایی که بتوانید چک خود را زود تر وصول کنید، توضیح دادیم.
در پایان، روش های رفع سوء اثر چک را توضیح دادیم که بتوانید هرچه سریع تر سابقه چک برگشتی را از کارنامه مالی خود پاک کنید.
2020-2022 All Rights Reserved ©
جهت دریافت راهنمایی و مشاوره خرید نرم افزار حسابداری چرتکه شماره تماس خود را وارد کنید تا کارشناسان ما در سریع‌ترین زمان با شما تماس بگیرند🙂
